Πανάκειες, εργαλεία και λοιπές μαγικές λύσεις..

Είναι κάτι που με απασχολεί εδώ και καιρό, μιας και συνεχώς βλέπω γύρω μου διάφορες λύσεις που υποτίθεται πως αποτελούν πανάκειες. Σε πολλές περιπτώσεις, στο παρελθόν, έχω πέσει και εγώ ο ίδιος στην παγίδα αυτών των λύσεων που συνήθως στηρίζονται πάνω σε ένα κεντρικό σύνθημα το οποίο και "λύνει" όλα τα προβλήματα κατά  ένα μαγικό τρόπο.


Σύντομη πολιτική ανασκόπηση
  Οι θιασώτες της λύσης "μνημόνιο" (πχ η πλειοψηφία των ΜΜΕ και η κυβέρνηση με τους αφανείς συμμάχους τους) έχουν γελοιοποιηθεί εκ του αποτελέσματος (μιας και το χρέος από 120% επί του ΑΕΠ το 2009 έφθασε 2 χρόνια μετά στο 170%), συνεχίζουν να υπαγορεύουν την "αυστηρότερη εφαρμογή" της λύσης με περισσότερες μειώσεις μισθών, απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, περισσότερη φορολογία κ.ο.κ. . Με αυτούς δεν σκοπεύω να ασχοληθώ, άλλωστε μόνο τα πρόβατα και τα μαντρόσκυλα τους πιστεύουν - και σε αυτούς δεν μπορείς ν' αλλάξεις μυαλά - παρά μόνο "με εγχείριση" ;-)
  Στο αντίπαλο στρατόπεδο (υποτίθεται) της ΝΔ ,  ακούμε για τη μαγική λύση της "ανάπτυξης" που θα φέρει ο Σαμαράς (πως θα γίνει αυτό χωρίς λεφτά; - προφανώς ο τύπος είναι ο Γκάνταλφ), για την "αναδιαπραγμάτευση του μνημονίου" (έτσι γενικά και αόριστα - λες και θ αλλάξει η πολιτική κατεύθυνσή του) και τις ιδιωτικοποιήσεις (δηλ. επιχειρίσεις που μου δίνουν Χ κέρδη το χρόνο να τις πουλήσω 4Χ για να μειώσω το χρέος μου κατά 1-2%). Κι όμως, αυτές τις "μαγικές λύσεις" τις ακούμε καθημερινά στα ΜΜΕ (που βλέποντας την κατρακύλα του πασοκ απομακρύνονται από αυτό) χωρίς να υπάρχει σοβαρός αντίλογος. Πάμε δηλαδή σε εκλογές έχοντας έτοιμο το νέο σλόγκαν "ανάπτυξη" στη θέση του "λεφτά υπάρχουν" (και δυστυχώς στις δημοσκοπήσεις η νδ φέρεται να συγκεντρώνει πάνω από 30%).
  Στην αριστερά τώρα, εκεί έχουμε γενικότερα το μπάχαλο του αιώνα. Για να μην τα πιάσουμε αναλυτικά  (μιας και έχουμε 15 παραλλαγές) ας μείνουμε στο βασικό σύνθημα "την κρίση να πληρώσουν αυτοί που τη δημιούργησαν". Μπράβο ρε παιδιά - και γω μαζί σας αλλά πως; Θέλω συγκεκριμένα πράγματα, θα κάνουμε "τό και τό". Γιατί μπορεί να σας συμπαθώ μεν (ως αντίδραση ή ως τους πιο ανεύθυνους για την σημερινή κατάσταση) αλλά μην το πάρετε και σεις πάνω σας πως έχω πειστεί για το σχέδιό σας. Αντιθέτως, απλά με εκφράζει η κριτική και η γκρίνια σας.
  Εδώ σταματώ το "πασάλειμα" του κομματικού σκηνικού (αν κάποιος ψάχνει κριτική περί "λαος" και "δησυ" ας ξαναδιαβάσει την αρχή της ενότητας.)


Συγκεκριμένες λύσεις
   Πάμε στις δύο πιο συγκεκριμένες προτάσεις που έχουν πέσει στην αντίληψή μου: Η λύση Βαρουφάκη και η λυση Καζάκη (αναφέρω τη λύση Καζάκη σαν την πιο δημοφιλή αλλά αξίζει ν αναφέρουμε τον Λαπαβίτσα που μιλάει για παρόμοια λύση καθώς και αρκετοί άλλοι). Θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν σχεδόν εκ διαμέτρου αντίθετες πλην της βασικής τους αρχής πως η κρίση είναι συστημική (σε απλά Ελληνικά, φταίει ολόκληρη η διάθρωση της οικονομίας - ιδιαίτερα στην ευρωζώνη που μας αφορά εμάς). Οι αντίστοιχες πορείες προς τη λύση είναι διαφορετικές μιας και ο Βαρουφάκης προτείνει πλήρη αναδιοργάνωση της οικονομίας της Ευρωζώνης, ενώ ο Καζάκης έξοδο από την Ευρωζώνη και επιστροφή σε εθνικό νόμισμα (δραχμή ή πείτε το όπως αλλιώς θέλετε - πχ εμένα μου αρέσει ο Φοίνικας του Καποδίστρια). Και οι δύο λύσεις φαίνονται με το φτωχό μου το μυαλό* ρεαλιστικές ως προς αυτό που θέλουν να πετύχουν, αλλά κάθε μία έχει τις δυσκολίες της.

Πού είναι το πρόβλημα
  Όμως όπως και σε κάθε πράξη, η μεγαλύτερη δυσκολία στη λύση ενός προβλήματος, είναι πως χρειάζεσαι τους κατάλληλους ανθρώπους από τη χάραξη μέχρι την εφαρμογή. Εν προκειμένω, χρειάζεσαι Πολιτικούς, Στελέχη και Ελεγκτές (με κεφαλαία Π, Σ, Ε αντίστοιχα) που θα καταφέρουν να εφαρμόσουν τη "λύση" με τέτοιο τρόπο που θα ωφελήσει τη πλειοψηφία του κόσμου ώστε να φτάσουμε στο αποτέλεσμα που επαγγέλονται. Με απλά λόγια, όλο το θέμα είναι ο τρόπος εφαρμογής. Δυστυχώς οι προθέσεις δεν λένε τίποτα, άλλωστε στο όνομα των "καλών προθέσεων" έχουν γίνει τα μεγαλύτερα λάθη στην ανθρώπινη ιστορία. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται το πρόβλημα της πολιτικής πράξης  - ή όπως θα το έλεγα στους μαθητές μου: "άλλο η θεωρία και άλλο η πράξη".

Ο διάβολος που κρύβεται στις λεπτομέρειες
  Δεν θα μπω στη διαδικασία να κρίνω τις λύσεις και να εκφράσω αναλυτικά άποψη. Γιατί η αφορμή γι αυτό το άρθρο ήταν μία προχθεσινή διαφωνία μου με τον Νίκο Χατζηνικολάου στο twitter, περί της λύσης Καζάκη** και πιο συγκεκριμένα στο τί θα συμβεί με την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα.    Πριν δούμε αναλυτικά το θέμα πρέπει να ξεκαθαρίσω κάτι: δεν ταυτίζομαι με τον Καζάκη γιατί έχει κάποια "θολά σημεία" (ίσως να φταίει ότι τον ακούω κυρίως σε συνεντεύξεις μιας και ψιλοβαριέμαι να διαβάζω κατεβατά) αλλά και επειδή οι λύσεις που προτείνει είναι οι δυσκολότερες στην εφαρμογή τους και απαιτούν λεπτότατους χειρισμούς, όχι μόνο στην οικονομία αλλά συνολικά (και ιδιαίτερα στην εξωτερική πολιτική). Πέραν όμως αυτών, αισθάνομαι αρκετά μεγάλος (σε ηλικία) ώστε να μην ταυτίζομαι με είδωλα και να μην πιστεύω στα μαγικά ραβδιά, όπως άλλωστε δεν ταυτίζομαι με κανέναν παρά μόνο με τον εαυτό μου - και αυτό όχι πάντα ;-). Πιο απλά, μου αρέσουν αυτά που λέει, έχουν βάση, αλλά θέλει πολύ ψάξιμο και μελέτη.
  Ας γυρίσουμε όμως πίσω στην επιστροφή στο εθνικό νόμισμα και τις (πιθανές) συνέπειες. Ο Νίκος*** υποστηρίζει (απόλυτα) πως το νέο νόμισμα θα υποτιμηθεί με αποτέλεσμα όσοι έχουν βγάλει τα χρήματά τους στο εξωτερικό να τα φέρουν πίσω μετά την αλλαγή νομίσματος αποκομίζοντας τεράστια οφέλη εις βάρος του λαού. Η σκέψη του είναι απλή και λογική. Είναι όμως σωστή; Αν έχουμε μόνο τις  αρχικές παραδοχές, ΝΑΙ θα γίνει έτσι σίγουρα! Πιο απλά, αν ακολουθήσουμε αυτή τη λύση  η ενδεχόμενη υποτίμηση κατά 50% του νομίσματος στην ουσία θα μειώσει στο μισό την περιουσία του Έλληνα που δεν την μετέφερε στο εξωτερικό - ή αν το δούμε ανάποδα θα διπλασιάσει την αξία των χρημάτων του Έλληνα που μετέφερε τα χρήματά του στο εξωτερικό (μιας και το όλο σενάριο στηρίζεται μεταξύ Έλληνα με χρήματα σε Ελληνική τράπεζα εναντίον Έλληνα με χρήματα σε ξένη τράπεζα).
  Δηλαδή καίμε αυτή τη λύση; Σαφώς και ΟΧΙ! Απλά στην ενδεχόμενη χάραξη μίας τέτοιας πολιτικής θα πρέπει να στηθούν δικλείδες ασφαλείας ώστε να μην επιτραπούν τέτοιες καταστάσεις. Τι είδους δικλείδες; Είτε προστατευτισμός (πχ βαριά φορολόγηση κεφαλαίων που έρχονται από το εξωτερικό, τουλάχιστον μέχρι να στρώσει η ισοτιμία - πράγμα που έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές αρχές τις ΕΕ), είτε αυστηρός έλεγχος πόθεν έσχες για κάθε ελληνικό € που έρχεται ξανά να αγοράσει φτηνά (με εξοντωτικά πρόστιμα που θα κάνουν κάθε τέτοια κίνηση ασύμφορη), και παράλληλα άμεσο στήσιμο ενός αποτελεσματικού μηχανισμού κοινωνικής προστασίας ώστε ο Έλληνας πολίτης να μην χρειαστεί να ρευστοποιήσει την περιουσία του από ανάγκη.  Αυτές είναι κάποιες πρόχειρες λύσεις που μου έρχονται με τα μπακαλοοικονομικά που καταλαβαίνω, και σαφώς και αυτές χρειάζονται την ανάλογη ανάλυση και συγκεκριμενοποίηση ώστε να κλείσουν τις δικές τους τρύπες. Εννοείται πως κάποιος ειδικός θα μπορούσε να βρει καλύτερες (με λιγότερες συνέπειες) και  πιο αποδοτικές λύσεις με τις οποίες να φτάσουμε στο ίδιο αποτέλεσμα: Να καταστήσουμε τα ελληνικά (και όχι μόνο) κεφάλαια του εξωτερικού ανίκανα να αγοράσουν κοψοχρονιά τη χώρα μας (όπως εν τω μεταξύ πάει να γίνει τώρα με το μνημόνιο). 
  Κάποιος θα αναρωτηθεί: Μα καλά, μπορεί αυτό να γίνει; Θα απαντήσω ευθαρσώς ΝΑΙ. Μπορεί να μη γίνει με τους τρόπους που ανέφερα προηγουμένως, αλλά υπάρχουν πάμπολλα παραδείγματα στον κόσμο όπου αυτό έγινε. Σαν πιο πρόσφατο παράδειγμα θα αναφέρω την Ισλανδία που αποφάσισαν να αποσυνδέσουν την κορώνα από το ευρώ και αυτή υποτιμήθηκε αρχικά κατά 50%. Εκεί δεν υπήρχαν Ισλανδοί που είχαν καταθέσεις στο εξωτερικό; Σαφώς και θα υπήρχαν. Αγόρασαν τη χώρα; Όχι. Το "γιατί δεν έγινε αυτό που υποστηρίζει ο Νίκος πως θα γίνει σίγουρα εδώ" προφανέστατα στηρίζεται σε συγκεκριμένα μέτρα που πάρθηκαν παράλληλα με την υποτίμηση του νομίσματός τους (ίσως άσχετα με τις δικές μου απλοϊκές προτάσεις). Εδώ χρειάζεται μία συγκεκριμένη έρευνα να δούμε ακριβώς τι συνέβη και οι Ισλανδοί δεν έχασαν τα σπίτια τους και τις περιουσίες τους (αν και πχ για τα σπίτια τους ξέρω πως "κουρεύτηκαν" τα δάνειά τους προς τις τράπεζες στην αγοραία αξία τους - με παράλληλους ευνοϊκούς διακανονισμούς) και τα συγκεκριμένα μέτρα που πάρθηκαν για να προστατέψουν τους Ισλανδούς πολίτες από τα ξένα κεφάλαια. (χωρίς να υπόσχομαι τίποτα θα κοιτάξω να το ψάξω όταν βρω χρόνο - αν και αποτελεί κυρίως δουλειά του Καζάκη, του Λαπαβίτσα και των άλλων να κάνουν αυτή τη δουλειά και να μας την παρουσιάσουν).

Τι έγινε το μαγικό ραβδί;
  Στα λόγια και τις ταινίες το έχουν οι Χάρρυ Πότερ. Στην πραγματική ζωή όμως, είναι ένα κομμάτι ξύλο. Το μόνο που υπάρχει είναι ιδέες. Οι οποίες ιδέες όμως δεν λύνουν το πρόβλημα. Το πρόβλημα λύνεται με σαφή και αναλυτικά σχέδια/προτάσεις, που μέσα τους θα εμπεριέχουν και τις απαραίτητες δυνατότητες ελιγμών για την αποφυγή αδιεξόδων (μιας και στην πραγματική ζωή δεν μπορείς να προβλέψεις με βεβαιότητα τις συνθήκες). Όπου φυσικά πέραν του σχεδιασμού χρειάζεσαι τα κατάλληλα άτομα στην υλοποίηση αλλά και πέραν αυτού στον έλεγχο της εφαρμογής και τις τυχόν αναπροσαρμογές.
  Επί του προκειμένου, φίλε Νίκο, τα πράγματα είναι ασαφή. Υπάρχουν σοβαρές πιθανότητες να δικαιωθείς στην τοποθέτησή σου, υπάρχουν όμως και οι πιθανότητες να μην δικαιωθείς. Το φάουλ σου στην συγκεκριμένη περίπτωση ήταν η απόλυτη βεβαιότητά σου πως τα πράγματα θα εξελιχθούν όπως τα λες (προχθές στο twitter και χθες στον real). Επαναλαμβάνω, δεν είσαι απολύτως λάθος, όμως ούτε και απολύτως σωστός. Αυτό που μας χρειάζεται είναι να δούμε τα πλεονεκτήματα της πρότασης και αν μας γοητεύουν να βελτιώσουμε την πρόταση ώστε να μειωθούν τα μειονεκτήματά της (ή στην ιδανική περίπτωση να εξαφανιστούν). Δεν είναι λάθος αυτό που είπες, λάθος ήταν η νομοτελειακή βεβαιότητά σου πως θα συμβεί. Και επειδή δεν σε τσουβαλιάζω με τα παπαγαλάκια-συναδέλφους σου, θα σε ήθελα πιο προσεκτικό.
  Όποιος πιστεύει είτε σε αγαθά είτε σε δαιμονικά εργαλεία, καλό είναι να πάει στο σινεμά να δει καμμια σαβουροταινία του Χόλυγουντ με καλούς και κακούς και ας αφήσει την ενασχόληση με τα πολιτικά δρώμενα. Ευτυχώς ή δυστυχώς, υπάρχει η γνώση να μελετήσουμε αναλυτικά τις διάφορες προτάσεις (ακόμα και με τα δυσμενέστερα σενάρια εφαρμογής), να βρούμε τα κενά τους και αν γίνεται να τις συμπληρώσουμε, αλλιώς να τις ακυρώσουμε. Και φυσικά παράλληλα να κοιτάμε και γύρω μας..

  Κλείνω με μία ερώτηση: Το μαχαίρι είναι καλό ή κακό εργαλείο; ****


Υ.Γ. Τον τελευταίο καιρό παρακολουθώ τον http://www.techiechan.com, τον οποίο συνιστώ ανεπιφύλακτα (σε όσους δεν τον διαβάζουν ήδη), καθώς η κριτική του στις οικονομικές εξελίξεις και τα κάθε λογής σχέδια που ανακοινώνονται κάθε λίγο και λιγάκι είναι τουλάχιστον "προφητική". Μην ψαρώνετε, δεν έχει την επιφοίτηση, απλά ο τύπος προφανώς έχει και γαμώ τις αναλυτικές σκέψεις (ως συνάδελφος - να παινέψουμε λίγο το σπίτι μας ;-) ). Πλην όμως των αναλύσεών του όμως, αξίζει να χαζεύει κανείς την κουβέντα που "ανοίγει" στα σχόλια όπου τα ίδια τα εργαλεία τη μία στιγμή φαίνονται ως θαυματουργά και την άλλη στιγμή ως κατασκευάσματα του διαβόλου. Ανάλογα με το πώς χρησιμοποιούνται.


* Λέω "με το φτωχό μου το μυαλό" επειδή δεν έχω σπουδάσει Οικονομικά. Όχι βέβαια πως αν είχα Οικονομικό πτυχίο θα ήμουν σίγουρα καλύτερος (κοιτάξτε τους Οικονομολόγους και θα καταλάβετε τι εννοώ), απλά θα είχα τα τυπικά προσόντα . 
** Για παράδειγμα μία σημαντικότερη θολούρα του Καζάκη στη συνέντευξη ήταν σε μία αποστροφή του λόγου του πως το νέο εθνικό νόμισμα ΔΕΝ θα υποτιμηθεί καθόλου. Πιθανότατα κάπου το στηρίζει, θεωρώ όμως σχεδόν αδύνατο (με τις μέχρι τώρα γνώσεις μου) να παραμείνει σταθερή η ισοτιμία. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως θα φέρει την καταστροφή, ή πως η υποτίμηση δεν θα είναι παροδική όπως στην Ισλανδία.
*** Αναφέρομαι στον Νίκο Χατζηνικολάου στον ενικό και με το μικρό του όνομα όχι επειδή γνωριζόμαστε ή είμαστε φίλοι (αντιθέτως κατά 99% δεν θα βρεθούμε ποτέ από κοντά). Η τσιγκουνιά του twitter στους χαρακτήρες (chars) όμως σε αναγκάζει να γίνεσαι άμεσος, χωρίς ανούσιες τυπικότητες στο διάλογο και ως εκ τούτου θα ήταν γελοίο να αναφέρομαι σ' αυτόν στον πληθυντικό εδώ (όπως ομοίως και αυτός προς εμένα). Δεν έχει καμμία σχέση με τον αλληλοσεβασμό. Και  θέλω να το ξεκαθαρίσω αυτό μιας και κάποιος κάφρος που θα διαβάσει το άρθρο μπορεί να το θεωρήσει μαγκιά.  
**** Στο 3χρονο παιδάκι προφανώς θα του πεις "ΜΗ!! Κακό!!". Αντίστοιχα όμως αν θες να κόψεις ψωμί είναι μία καταπληκτική εφεύρεση. Αν όμως το δεις στα χέρια κανενός πασόκου ή μπάτσου ή Καρατζαφερικού, καλύτερα ν' αρχίσεις να τρέχεις μη σε προλάβει.. Αν το κρατά νεοδημοκράτης, απομακρύνσου λίγο - πιθανότατα να σε λερώσει με τα αίματά του.. Αν το κρατά σκληροπυρηνικός ΚΚΕς, χαλάρωσε  - θα το κρατά ακίνητος μέχρι να έρθουν οι εντολές απ' το κόμμα..